بیت

بیت یا دفتر رهبر 

بیت در عربی به معنای خانه و محل زندگی است و در ادبیات سیاسی جمهوری اسلامی برای اشاره به منزل یا دفتر کار روحانیون و مراجع تقلید از عبارت بیت استفاده می شود. 

دو واژه‌ «بیت» و «دفتر» رایج‌ترین تعبیر برای توصیف ساختاری است که امور شخصی، اداری و اجرایی رهبر جمهوری اسلامی را انجام می‌دهد. «بیت»، از نظر تاریخی و مذهبی، «به معنای دفتر مراجع تقلید شیعه برای انجام امور مذهبی، «دریافت وجوهات و رسیدگی به امور شرعی» است. در ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷، این عنوان از نظر سیاسی واجد معنا و اهمیت بیشتری شد، چون با زیست و فرماندهی سیاسی رهبران جمهوری اسلامی گره خورد. از نظر سازماندهی، «بیت» به مجموعه «خانه شخصی»، «محل دیدارهای رسمی»، «محل سخنرانی» و «دفتر رهبر» اطلاق می‌شود. به عبارت دقیق‌‌تر، «دفتر»، بخشی از بیت رهبر جمهوری اسلامی است.

تاریخ تاسیس «دفتر رهبر جمهوری اسلامی» به طور رسمی و سازمان‌یافته به ۲۸اردیبهشت ۱۳۵۹ باز می‌گردد که آیت‌الله روح‌الله خمینی در منطقه جماران تهران ساکن شد. «بیت» او شامل سه خانه و یک حسینیه بود. یک خانه به عنوان «محل سکونت»، خانه دیگر به عنوان «محل ملاقات»، خانه سوم به عنوان «دفتر» و حسینیه شماره یک جماران به عنوان محل سخنرانی‌های عمومی انتخاب شد. در ادامه یک خانه دیگر به عنوان بخش اداری و همچنین دو باغ به این ساختمان افزوده شد.

آیت‌الله خمینی یک روز پس از ورود به ایران در ۱۲بهمن ۱۳۵۷، در «مدرسه رفاه» تهران مستقر شد و در « مدرسه علوی» که جنب مدرسه رفاه بود، با مردم دیدار می‌کرد. مدرسه رفاه همزمان محل بازداشت چهره‌های وابسته به رژیم پهلوی، تشکیل دادگاه و اعدام آنها نیز بود. خمینی تا ۱۰اسفند ۱۳۵۷ در مدرسه رفاه مستقر بود و چند منزل اطراف مدرسه که تخلیه شده بود، به عنوان دفتر مورد استفاده قرار می‌گرفت.

دومین محلی که خمینی به عنوان دفتر انتخاب کرد، «منزل شهاب‌الدین اشراقی» در شهر قم بود. او دهم اسفند ۱۳۵۷ به قم رفت، ابتدا در منزل شخصی خودش در قم ساکن شد ولی با توجه به کوچک‌ بودن منزلش، به منزل محمد یزدی رفت و دیدار با هیات دولت و شورای انقلاب، جلسات سیاسی، دیدارهای عمومی و امور اداری در منزلی در همسایگی این محل، یعنی منزل شهاب‌الدین اشراق،ی انجام می‌گرفت.

دوم بهمن ۱۳۵۸ به علت بروز بیماری قلبی، خمینی ناچار به بازگشت به تهران و اقامت در بیمارستان قلب تهران می‌شود. این بیمارستان در حال حاضر به بیمارستان «شهید رجایی» مشهور است. او در تهران ابتدا در آپارتمانی سه‌طبقه واقع در منطقه خوش آب‌وهوای «دربند» ساکن شد ولی پس از مدتی ساکن منطقه «شمیران» تهران شد و در محله «جماران»، بیت و دفتر خویش را سازمان‌دهی کرد. آیت‌الله خمینی تا پایان عمر خویش در این محل زندگی کرد و حتی یک روز از محل زندگی‌اش در جماران خارج نشد.

آیت‌الله علی خامنه‌ای، هنگامی که در ۱۴خرداد ۱۳۶۸ به عنوان رهبر جمهوری اسلامی انتخاب شد، در ساختمان ریاست‌جمهوری واقع در محله پاستور تهران مستقر بود. پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در تاریخ ۶مرداد ۱۳۶۸، یک مجموعه شامل چهار ساختمان در نزدیکی نهاد ریاست جمهوری خریداری و رهبر جدید جمهوری اسلامی در آن مستقر شد. اندکی پس از استقرار او، «حسینیه امام خمینی» نیز به عنوان محل سخنرانی‌های او ساخته شد.

می توان گفت بیت در ادبیات سیاسی امروز ایران جایگاهی شبیه مفهوم دربار در حکومت پهلوی دارد.